Scholen zijn vandaag de dag steeds meer verankerd binnen de wijk. In deze rubriek kijken we hoe scholen samenwerken met maatschappelijke partners uit de buurt. In aflevering 2: Elisabeth Moulen geeft les in Chi-Neng-Qigong op obs de Schalm in Katendrecht. 'Ik leer de kinderen de potentie van hun eigen energie te gebruiken.'
Wat is een qiveld? Hoe doe je de Lift Chi Up? En waar zit onze yintang? De leerlingen van obs de Schalm kunnen het haarfijn uitleggen. Zij krijgen nu voor het derde jaar les in Chi-Neng-Qigong (spreek uit: tsjie neng tsjiekoeng).
'Ik noem het weleens Chinese yoga', bekent Hiske de Koning, directrice van obs de Schalm. 'Zodat mensen weten in welke hoek ze het moeten zoeken.' Dat mag van Elisabeth Moulen, die de lessen nu voor het derde jaar verzorgt. Hoewel het, om precies te zijn, een Chinese bewegingsleer is. 'Qigong is al eeuwenoud. Chi-Neng-Qigong is een nieuwere generatie Qigong. De oefeningen leren je de energie van de natuur te benutten, niet alleen voor je lichaam, maar ook voor je geest. Je leert verbinding maken met de energie in en buiten je en wordt bewuster van de relatie tussen mens, maatschappij en natuur. De levensenergie - ook wel qi genoemd, gaat dan stromen, ontspant het lichaam en maakt de geest stabiel. Wat je denkt, wat je doet en waar je met je aandacht bent is belangrijk, want de qi volgt waar je aan denkt.' Anders dan bij mindfulness of mediteren beweegt het lichaam mee', legt Elisabeth uit. 'Chi-Neng-Qigong zorgt daarmee voor balans tussen lichaam en geest. Het is goed voor focus, concentratie en positiviteit en daarmee voor het zelfvertrouwen.'
Blauwe hemel
Qigong voor kinderen, werkt dat?
'Kinderen zijn nog heel ontvankelijk - ze vinden het niet raar', zegt Hiske. 'Toen we hiermee begonnen deden we het voor kinderen vanaf vier jaar, maar die bleken er toch net te jong voor. Nu beginnen de lessen in groep drie.' Vanuit het Chi-Neng-Qigong instituut, waar Elisabeth zelf ook opgeleid is, werden de oefeningen vertaald voor kinderen. Ze heeft ze zelf nog wat verder vertaald voor haar lessen. 'In Chi-Neng-Qigong gaat het over denken aan het universum en de blauwe hemel. Ik maak er voor de kinderen een chi sprong van en laat de zuivere energie van de blauwe hemel terug komen naar het hart.'
Tien kinderen uit groep drie staan in een kleine gymzaal. Hun ogen gesloten en de armen ontspannen en rond voor de buik. De voeten een stukje uit elkaar. 'Je staat op een strand', zegt Elisabeth op zachte, rustige toon. 'Voel je voeten in het zand en zie je hoofd in de blauwe hemel. Voel je rustig, blij en sterk.' Het is muisstil. Was er bij de vorige oefening - waarbij de kinderen in tweetallen een bewegingsoefening moesten uitvoeren - nog wat gegiechel en gestoei, nu staan de achtjarigen met gesloten ogen te wiegen op de golven van de zee. Elisabeth: 'Ik leer kinderen stil zijn in het eigen lichaam. Dat is één van de moeilijkste dingen. Het is anders dan wanneer de juf zegt dat je stil moet zijn, dan de stilte zelf leren ervaren in je lichaam en geest. Dat is eigenlijk wat de oefeningen doen.'
Voor de kinderen is deelname aan de lessen een cadeautje. Ze kennen de woorden en oefeningen die bij deze bewegingsleer horen uit hun hoofd. Ook de nieuwe deelnemer aan de groep pakt de Lift Chi Up zonder moeite op. Elisabeth: 'Ze vinden het leuk, maar ze begrijpen het ook heel goed. Na afloop van de lessen krijgen ze een certificaat mee naar huis, dat is iets heel tastbaars waar ze trots op kunnen zijn.' Elisabeth trainde zelf in Nederland en China. 'Ik doe al dertig jaar verschillende qigong vormen. Ik ben coach en heb ook een achtergrond in ballet, theater en creatieve therapie. En ik benbewegingsdocent.'
Concentratieproblemen
Obs De Schalm is één van de weinige scholen die Chi-Neng-Qigong lessen geïntegreerd heeft in het onderwijsprogramma. Hiske: 'Sommige scholen doen wel yoga, maar dit hoor je niet vaak.'
De samenwerking met Elisabeth ontstond tijdens het jaarlijkse wijkevenement Spektakel op de Kaap. 'Wij als school worden altijd gevraagd om deel te nemen. Elisabeth was één van de organisatoren en we raakten in gesprek. Uiteindelijk leidde dat tot de lessen in de school.' Geen verwonderlijke stap, vindt Hiske. 'Wij zijn een vda-school. Dat betekent dat we een groot deel van de lestijd besteden aan kunst en cultuur en aan creatieve vakken. Dit past daar heel goed in.'
Wie komen voor de lessen in aanmerking?
Hiske: 'In het begin deden we het met hele klassen, maar toen dat niet werkte zijn we ons voornamelijk gaan richten op kinderen met concentratieproblemen. Maar van groep drie sturen we juist de kinderen die wel rechtop zitten en goed luisteren. Want zij missen daardoor vaak een stukje aandacht in de klas.'
Elisabeth begint elke les met een verhaal waarin detheorie van Chi-Neng-Qigong verwerkt wordt met een dagelijkse gebeurtenis. 'Ik vertelde vorige week een verhaal over een meisje dat haar roze shirt kwijt is en boos wordt op haar moeder. Moeder zegt dan, ja ik zou mijn shirt ook niet kunnen vinden in die chaos. Sommige meiden werden onrustig – het was een heel herkenbaar scenario. Energie gaat ook over ordening.' Vervolgens wordt het qi-veld neergezet, bedoeld om gedachten rustig te maken en krachten te bundelen. Elisabeth: 'We zeggen bijvoorbeeld met elkaar: Ik vind het leuk om mijn best te doen vandaag'. Dat helpt focussen, want je kunt er naar terug.'
Water en zand
'Ieder mens heeft zijn eigen temperament en het is de kunst om deze te leren kennen en benutten', legt Elisabeth uit. 'Een kind kan om wat voor reden ook snel boos worden, of snel worden afgeleid - dat is ook energie, maar je hebt er geen profijt van. Ik leg kinderen altijd uit: water verdwijnt in zand, maar als je een gleufje maakt in het zand stroomt het ergens naar toe. Bewustzijn ontwikkelen helpt kinderen om zichzelf beter te begrijpen en bewuster te kiezen.'
'We zijn onlangs begonnen met positive behavior support', vertelt Hiske. 'Wij zijn als volwassenen geneigd om te corrigeren als een kind iets niet goed doet, maar juist het onverwacht complimenteren, dat werkt! Het is mijn visie dat al het aanbod straks samenvalt. Dan kan het niet anders dan dat er een warme sfeer en een fijne werkomgeving ontstaat, met uiteraard een positieve uitwerking op de resultaten. Dat kost natuurlijk tijd en vertrouwen. De kinderen moeten daarin meegroeien.'
Probleemgezinnen
Merkt de school al resultaat?
'Sommige docenten geven aan dat het al wat rustiger in de klas is en dat bepaalde leerlingen beter in staat zijn om zich te focussen en te concentreren', vertelt Elisabeth. 'Groep vijf krijgt als enige groep wel gezamenlijk les, omdat de groep uit dertien leerlingen bestaat. Zij hebben vorig jaar een cyclus gedaan en doen dat nu weer. Daar zie je echt een ontwikkeling!'
'Maar ze zijn nog niet in staat om het geleerde mee naar buiten te nemen', vult Hiske aan. 'We proberen kinderen normen en waarden mee te geven, maar na schooltijd komen ze in een hele andere wereld terecht. Onze kinderen komen soms uit gezinnen met geldzorgen, ruzies, spanningen, veel andere kinderen in huis, geen eigen bed. Daar is geen rust. Voor hen staat Chi-Neng-Qigong veel verder weg, maar het is ook vijf keer zo hard nodig.'
Elisabeth: 'Als je kinderen leert hoe ze keuzes maken, waarom ze keuzes maken, dan leg je de kracht en invloed bij hen. En dat verkleint het risico dat ze in een verkeerde omgeving terecht komen.' Kinderen leren zelfstandig te denken en te kiezen, daar leent Chi-Neng-Qigong zich heel goed voor, meent Elisabeth. 'Chi-Neng-Qigong biedt ruimte voor zelfonderzoek. Het helpt voorkomen dat kinderen zich zinloos voelen en geen aansluiting vinden. Je geeft ze als het ware een fundament mee voor de stap naar de grote wereld.'