Een leerling zit weleens een tijdje niet lekker in zijn vel. Gesprekken met de intern begeleider of schoolmaatschappelijk werker kunnen dan helpen. En als er net iets méér nodig is, zijn er andere opties. Bijvoorbeeld therapie bij het Rijdend Atelier van Emma Valk, een vrolijk gekleurde camper waar kinderen ontvangen worden voor een gesprek en een creatieve opdracht. Directeur Jeanine Barneveld van obs De Wilgenstam werkt nu twee jaar samen met Emma. “In het Rijdend Atelier van Emma is de sfeer ontspannen en vrolijk, kinderen vinden het fijn er naartoe te gaan. Ze kunnen zich op een nieuwe manier openen. Het is heel wat anders dan wanneer iemand rechtstreeks vraagt: hoe gaat het eigenlijk thuis?”
“Ik begin voorzichtig. Laat de leerling iets tekenen of schilderen en observeer dan hoe het werkt.”
Leerlingen worden naar Emma doorverwezen door de intern begeleider of schoolmaatschappelijk werker van de school, in overleg met ouders en leerkracht. “Therapie bij Emma is ideaal omdat het leerlingen niet het gevoel geeft dat het heel zwaar is of dat er iets aan de hand is. Ze vinden het juist wel stoer om naar die leuke camper te gaan. Het kind heeft vaak niet door dat het therapie krijgt, en toch krijg je een heel mooi beeld van wat er speelt” aldus Jeanine. Emma beaamt dat. “Ik begin altijd met een kennismaking met de leerling en ouders, daarbij laat ik de bus zien en wat materialen. Dan plannen we twee intakesessies en op basis van mijn bevindingen maak ik een kunstzinnig behandelplan. Dat kan bijvoorbeeld een wekelijkse sessie zijn voor een periode van vijf of zes weken. Meestal plan ik een evaluatiemoment na zes sessies en bepalen we dan hoe we verder gaan.”
Mee naar de bus
Vervolgens komt Emma voor de duur van het behandelplan naar school op de afgesproken tijd en neemt zij de leerling mee naar de bus. “Ik begin voorzichtig. Laat de leerling iets tekenen of schilderen en observeer dan hoe het werkt. Vaak doen we ook een samenwerkingsspelletje waarmee ik inzicht krijg in hoe het kind in elkaar zit.”
Jeanine valt Emma enthousiast bij. “Ja, vertel eens over dat spelletje waarbij je cirkels tekent, dat vond ik zo verhelderend toen je het laatst liet zien!”
Emma pakt een vel papier en demonstreert het spel. “Ik laat de leerling een cirkel tekenen die net over de helft van het papier komt. Vervolgens zet ik ook een cirkel op papier, vanaf de andere kant van het vel. De cirkels gaan een stukje door elkaar. Dan vraag ik de leerling om de cirkel over te trekken, terwijl ik hem vanaf mijn kant óók begin over te trekken. Het is heel interessant om te zien hoe het kind reageert als we bij elkaar in de buurt komen. Wacht het tot ik voorbij kom, botsen onze pennen met elkaar of probeert het kind juist sneller te zijn dan ik. Dit staat symbool voor patronen in hun gedrag. In het begin doe ik dit soort spelletjes vaak om erachter te komen hoe kinderen reageren en in elkaar zitten.”
De aanleidingen om kinderen door te verwijzen naar Emma zijn heel divers. Jeanine: “Soms laat een kind lastig gedrag zien in de klas, soms gaat het om kinderen die veel langer dan normaal huilen als ze afscheid nemen van hun ouders ’s ochtends of kinderen die geplaagd worden door nachtmerries of angsten. De therapie bij Emma is altijd winst voor het kind. Ze hebben een plekje voor zichzelf en hun zelfvertrouwen neemt toe door samen aan iets te werken.”
Emma: “Ik vind het belangrijk om haalbare doelen te stellen in het behandelplan. Soms denken kinderen bijvoorbeeld te vast. Zijn ze angstig, bang om vies te worden of iets onverwachts te doen. Dan wil ik hen helpen vrijer te gaan denken en hun creativiteit aan te boren. Soms heeft een kind moeite met samenwerken en zich in anderen verplaatsen. Dan kies ik specifieke materialen of oefeningen om daarin te ontwikkelen.”
Mondriaan zonder liniaal
“Ik heb op het moment een leerling die heel perfectionistisch is” vertelt Emma. “Met haar ben ik een Mondriaan aan het maken. Dat vindt ze heerlijk, zo precies met lijnen en kleuren. In het begin mocht ze aan de slag met liniaal en potlood. Maar die haal ik langzamerhand weg. Nu moet ze lijnen zetten met de hand, en dat vindt ze heel spannend. Dat is dan aanleiding voor een gesprek. Vandaag had ik haar ook en gaf ik haar als opdracht om een mooie tekening die we samen gemaakt hadden doormidden te scheuren. Dat vond ze echt eng. Over die angst praatten we. En daarna hebben we van de scheuren weer iets moois gemaakt: op elke reep heeft ze een goed voornemen geschreven en van de repen samen hebben we weer een nieuw kunstwerk gemaakt. Zo leert ze dat er iets moois kan voortkomen uit iets dat kapot is.”
Nachtmerries de baas
Emma zet ook regelmatig verhalen in bij haar therapie. Ze leest een verhaal voor en bepaalt samen met het kind wat de hoofdpersoon hierna gaat doen. “Dat helpt de kinderen om zich in een ander te verplaatsen”. Of ze vult de naam van het kind in op de plek van de hoofdpersoon. “Terwijl ik voorlees maakt het kind een tekening of een beeldje. Het verhaal gaat bijvoorbeeld over een jongen met nachtmerries die iets heeft om die nachtmerries de baas te kunnen. En dan bedenken we samen wat het kind nodig heeft om zijn eigen nachtmerries het hoofd te bieden. Bijvoorbeeld een poppetje dat hij in zijn zak kan stoppen of onder zijn kussen kan leggen.”
Jeanine: “Ik vind het mooi dat je altijd tegen ouders zegt wat het kind nodig heeft, niet wat ze moeten. Bijvoorbeeld dat jongetje, dat uit een heel creatief en vrij gezin kwam maar zelf structuur nodig had. Ouders zien door jouw adviezen ook dat het kind dit nodig heeft.”
“Ik vind het mooi dat je altijd tegen ouders zegt wat het kind nodig heeft, niet wat ze moeten.”
Als de sessie voorbij is brengt Emma de leerling in alle rust terug naar school. “Maar die rust is maar schijn, want zodra ik hem heb afgeleverd vlieg ik als een haas terug naar de camper om alles klaar te maken voor het volgende kind” lacht Emma. “Ik leg de werkmap klaar met alle tekeningen en zet vast materialen neer. En het leuke is, kinderen ervaren de camper echt als hun eigen plekje. Ze kunnen zich bijna niet voorstellen dat hier ook andere kinderen komen. Ze doen zelf de deur open en sluiten weer af. Het voelt als hun thuis.”
Wat merkt een leerkracht van het effect van de therapie bij Emma op de leerling? Een van de leerkrachten van de Wilgenstam vertelt: “Als een kind na een sessie terugkomt in de klas zie je dat het een stuk rustiger is en dat het persoonlijke aandacht heeft gehad. Kinderen die bij Emma zijn geweest gaan er zeker op vooruit. Zo was er een jongen die moeite had met zich concentreren in de klas. Na een aantal sessies bij het Rijdend Atelier ging zijn concentratie vooruit op school. Ook kon hij na het traject voor zichzelf de rust creëren die hij nodig had. Hij had zichzelf beter leren kennen en kon zichzelf datgene geven wat hij nodig had.”