Het aantal thuiszitters in Nederland neemt nog altijd toe. En dat geldt niet alleen voor het ongeoorloofd verzuim, ook het aantal kinderen dat geoorloofd langdurig niet naar school gaat groeit. Deze kinderen, waarbij vaak sprake is van een complexe problematiek, raken in een isolement en halen geen diploma. Openluchtschool De Recon is gespecialiseerd in onderwijs aan zieke kinderen en biedt Recon op Maat (RoM), een succesvolle aanpak om langdurig schoolverzuim tegen te gaan. Vmbo-docent Thomas van der Vliet is trots op de resultaten die de afgelopen jaren zijn geboekt.
De afgelopen vijf jaar zag Van der Vliet de populatie op school veranderen. ‘We kregen, mede door de komst van passend onderwijs, meer kinderen met complexere problematieken. Ook zagen we het aantal thuiszitters toenemen. Onze school heeft vooral te maken met leerlingen die geoorloofd thuiszitten, omdat ze een lichamelijke beperking hebben of een psychisch probleem, zoals een angst- of concentratiestoornis. Ze kunnen of durven daardoor niet naar school. Sommige kinderen die bij ons worden aangemeld, zitten al meer dan anderhalf jaar thuis. Ze krijgen niet alleen geen onderwijs, maar socialiseren ook niet. Hoe moeten die kinderen straks een baan vinden als ze geen diploma hebben en geen sociale vaardigheden hebben geleerd?’ De problematiek gaat hem zichtbaar aan het hart. Hij startte ooit zijn carrière als leerkracht primair onderwijs bij Openluchtschool De Recon en ging er nooit meer weg. Inmiddels is hij VSO-docent Engels en geeft hij les aan de vmbo-leerlingen op het ReconCollege. De combinatie onderwijs en zorg spreekt hem nogal altijd erg aan. Zijn studie Master Pedagogiek, die hij vijf jaar geleden afrondde, deed hem met een ander perspectief naar zaken kijken. ‘Ik raakte daardoor geïnteresseerd in de structurele aanpak van problemen waar we als school tegenaan lopen. Het ontwikkelen van een effectieve aanpak van thuiszitters is er een van.’
Maatwerk
De grote vraag die de school zich stelde, was: hoe krijgen we deze kinderen weer naar school? Dit leidde tot Recon op Maat, een aanpak die al geruime tijd zijn vruchten afwerpt. Het succes wordt mede bepaald door de individuele benadering van de leerling. Van der Vliet legt uit: ‘De eerste stap is dat we bij de aanmelding direct een coach toewijzen die op huisbezoek gaat. Hij of zij wordt het vaste aanspreekpunt voor leerling én ouders, zodat zij niet steeds opnieuw hetzelfde verhaal hoeven te vertellen en altijd weten bij wie ze moeten zijn. Vervolgens maken we een plan in nauw overleg met de ouders en andere bij de leerling betrokken partijen. De school heeft daarbij de regie en zorgt voor het multidisciplinaire overleg en ook voor (externe) therapeutische ondersteuning voor zowel leerling als ouders als dat nodig is. Uitgangspunt van het plan is dat we langzaam het aantal uren opbouwen dat de leerling naar school komt. Over dit opbouwschema maken we met iedereen in de keten duidelijke afspraken. Elke situatie is anders, dus bij elk kind bekijken we opnieuw wat haalbaar is. En mochten ze het even te druk vinden in de klas, dan zijn er speciale ruimtes ingericht waar ze tot rust kunnen komen.’ Omdat de meeste van deze leerlingen in het begin nog erg onzeker zijn, spelen in de aanpak succeservaringen een belangrijke rol. ‘Ze hebben soms nare ervaringen gehad in het reguliere onderwijs, waardoor ze het gevoel hebben dat ze niets kunnen. Wij zorgen daarom zo snel mogelijk voor succeservaringen. Uit de eerste gesprekken blijkt al vaak waar ze goed in zijn. Als ik bijvoorbeeld in zo’n gesprek merk dat leerlingen best aardig Engels spreken, laat ik ze een goed haalbare toets doen. Halen ze een 8 dan is dat een eerste succes en dat geeft zelfvertrouwen. Het is van het grootste belang de drempel om naar school te komen te verlagen.’ Het onderwijsprogramma dat de school vervolgens samenstelt, is geheel op de leerling afgestemd. Uiteindelijk moeten ze in zes vakken examen doen, maar ook het onderwijs zelf wordt rustig aan opgebouwd. ‘In eerste instantie beginnen we met de vakken waar ze affiniteit mee hebben en stellen we haalbare doelen. Gaat dat goed, dan bouwen we het uit. Ze krijgen extra ondersteuning waar nodig. Die één op één begeleiding werkt heel goed. We maken daarbij gebruik van digitaal onderwijs, zodat ze ook thuis aan de slag kunnen. De komende tijd willen we dat uitbreiden met een webcam-verbinding tussen docent en leerling.’
Rol ouders
De rol van de ouders bij deze aanpak is cruciaal, benadrukt Van der Vliet. ‘Soms werken ze heel goed mee, maar het komt ook regelmatig voor dat ouders moeite hebben om hun kind los te laten en met de school samen te werken. Voor alle ouders in het RoM-traject organiseren we regelmatig ouderbijeenkomsten op school. Ze komen met andere ouders in contact en praten met elkaar over hun kind en de problemen waar ze tegenaan lopen. Wij kunnen dan als school aangeven wat onze doelstellingen zijn en wat de wederzijdse verwachtingen zijn.’
Vroege signalering
De school boekt goede resultaten met Recon op Maat. De afgelopen twee jaar haalden negen kinderen een vmbo-diploma, waarvan er acht naar het mbo zijn gegaan. Of het vervolgonderwijs succesvol is, hangt af van de school waar ze terechtkomen, is de ervaring. ‘Ook daar geldt dat een goede aanpak en begeleiding essentieel zijn voor het succes. Op het ene mbo gaat het heel goed, op het andere minder.’ Om meer aandacht te genereren voor de problematiek van thuiszitters en scholen, zowel in het voortgezet als in het voorgezet speciaal onderwijs, en zorginstellingen kennis te laten nemen van de succesvolle aanpak, besloot Van der Vliet samen met collega en orthopedagoog Ellen Assenberg een boek te schrijven. ‘We leggen onze methodiek er in uit, beschrijven cases en bieden handvatten om kinderen weer naar school te krijgen, maar ook om te voorkomen dat ze thuis komen te zitten. Vroege signalering is enorm belangrijk. Onze ervaring is dat hoe langer kinderen thuiszitten, hoe moeilijker het is om ze weer fulltime naar school te krijgen. Dat betekent dat scholen snel moeten inspelen op langdurig geoorloofd verzuim. We raden ze aan al na enkele weken zelf te gaan kijken wat er aan de hand is en zo snel mogelijk met alle betrokkenen te overleggen hoe je kunt voorkomen dat ze vastlopen. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter.’
Het boek Langdurig en verborgen verzuim, van vroege signalering naar maatwerk binnen het voortgezet (speciaal) onderwijs verschijnt in april/mei 2018 bij Uitgeverij SWP.
Voor meer informatie: http://www.openluchtschoolderecon.nl/reconcollege/recon-op-maat