Samen voor de klas staan is goed voor leerling én leraar. Met co-teachen gaan de resultaten van kinderen omhoog en verbeteren leraren zichzelf. Basisschool De Catamaran heeft er goede ervaringen mee. Schoolleider Arina Rook: “1+1=3. Je krijgt er betere leraren van en kinderen profiteren van de kwaliteiten van meerdere mensen.”
Co-teachen betekent letterlijk ‘samen lesgeven’. En dat is wat Joleen Nojotaroeno en John Wilsens doen. Samen met een derde leerkracht delen zij sinds vorig schooljaar gedrieën de verantwoordelijkheid voor het geven van onderwijs aan groep 8 van De Catamaran. Er staan altijd twee leraren voor een groep van 52 leerlingen. Joleen: ‘Wij zijn zo op elkaar ingespeeld dat we elkaar voortdurend aanvullen. We weten wat we aan elkaar hebben en soms is een blik al genoeg. Op maandag geeft John instructie en loop ik rond en ondersteun ik vooral de niveaugroepen. Op dinsdag is het andersom: ik geef de reguliere instructie en John ondersteunt bij de niveaugroepen en de leerlingen die bezig zijn met hun eigen leerlijnen. We lopen beiden eigenlijk voortdurend rond om kinderen aan te sturen, te motiveren, te zorgen dat ze opletten, maar ook om gemaakt werk meteen te controleren.’ John: ‘Je ziet meteen waar kinderen tegenaanlopen en die directe feedback motiveert hen. We zien de resultaten omhoog gaan. Kinderen maken een omslag in werkhouding, zijn gemotiveerder en gaan kritischer werken. Alsof er geen ontsnappen aan is. Ze zitten voortduren in een ontwikkelingsrol waarin we ze willen hebben.’
‘Ze zitten voortduren in een ontwikkelingsrol waarin we ze willen hebben.’
Coaching-on-the-job
Co-teaching is een intensieve vorm van coaching-on-the-job. Soms is het tijdelijk, soms is het permanent zoals op De Catamaran. Arina Rook, schoolleider van De Catamaran: ‘Co-teaching is een goede manier om de handelingsvaardigheid te vergroten van leraren. Het is directer en intenser dan advisering en begeleiding. Bij co-teaching praat je heel veel over de dingen die je doet waardoor je leert van elkaar. Bij ons op school staat professionalisering eigenlijk altijd centraal. We hebben bijvoorbeeld ook video interactietraining en collegiale visitatie. Van voortdurend leren word je een betere professional is mijn overtuiging. Het is bij ons op school normaal om met elkaar te overleggen en te zeggen: dat vind ik moeilijk. Wij geloven in samenwerken en gebruikmaken van elkaars kwaliteiten.’
Arina schetst haar school als een brede, innovatieve school waar co-teaching goed bij past. ‘Onze visie is stimuleren vanuit talenten en kwaliteiten. Co-teachen sluit ook onderwijskundig goed aan. De basis is bij ons op orde en we bouwen aan een adaptieve school waarbij we eigenlijk slechts één type leerling onderscheiden: het kind met de eigen specifieke talenten, voorkeuren en afkeuren. De hele organisatie is zo opgezet dat je niet alles zelf hoeft te kunnen. We hebben Minervaonderwijs voor nieuwsgierige kinderen, taalklassen, een leeskliniek en een logopedist, een schooldiëtist en schoolmaatschappelijk werk in ons gebouw. We zetten de mensen daar in waar ze goed in zijn.’ Er wordt weleens gesuggereerd dat co-teaching het lerarentekort kan terugdringen. Daar gelooft Arina niet in. ‘We beknibbelen niet op het aantal leerkrachten.’
‘We vinden het belangrijk dat de leerlingen in de modus zitten van gemotiveerd leren, rust en orde.’
Veilig klimaat
Co-teachen kan verschillende vormen aannemen. De ene leraar geeft les en de co-teacher begeleidt een onrustige groep leerlingen of ondersteunt bij practicumlessen. Ook kunnen co-teachers tegelijk lesgeven aan twee groepen in dezelfde ruimte. Dat laatste doen John en Joleen zo min mogelijk. John: ‘We vinden het belangrijk dat de leerlingen in de modus zitten van gemotiveerd leren, rust en orde. Dan stoort het teveel als de een bezig is met instructie en een ander deel van de groep met zelfstandig werken. Maar op momenten van zelfstandig werken kunnen wij wel weer veel andere dingen oppakken, zoals coachgesprekken met kinderen of uitgebreid met een leerling bekijken wat hij nog moet leren en welk vak extra aandacht behoeft.’
De meerwaarde van co teaching is de voortdurende reflectie op je eigen handelen, zeggen Joleen en John. ‘We kijken veel naar elkaar en corrigeren elkaar ter plekke als dat nodig is. We praten ook veel over hoe het gaat met de klas. Kinderen zijn gewend dat fouten maken mag. Ook daarin willen wij een rolmodel voor kinderen zijn. Als wij ons kwetsbaar opstellen, durven kinderen dat ook. Die open cultuur heb je nodig om een grote groep te kunnen handelen. Er moet een veilig klimaat zijn.’ De samenwerking is intensief. John: ‘We weten precies van elkaar wat onze zwakke en sterken punten zijn. Ik kijk naar de sterke kanten van Joleen om daarvan te leren. Joleen is bijvoorbeeld sterk in structuur. Ik ben meer een out-of-the-box-denker en creatief. Er is een echte synergie: kinderen krijgen het hele pakket aan voordelen van Joleen en voordelen van mij.’
‘We kijken elkaar soms aan en weten zonder woorden hoe we dingen aanpakken. Je kunt op elkaar rekenen. Dat is erg prettig.’
Erkende ongelijkheid
Erkende ongelijkheid, noemt John dat. ‘We weten dat we allebei beter kunnen. We zijn dan wel bedonderd als we daarvan geen gebruikmaken. Waar we ieder goed in zijn, zetten we in en dat is het beste voor iedereen. Als een van ons iets lastigs vind, doet de ander dat.’ Zo is het Joleen die de eerste twee weken van het schooljaar voor de groep staat. John: ‘Zij kan een prachtige veilige en voorspelbare structuur neerzetten waarbij iedereen precies weet wat de afspraken zijn. Daarmee geven we de kinderen een geweldige start waardoor ze het echt zoveel beter doen dan ze ooit hebben gedaan.’ Joleen: ‘Ik leer van John hoe je de rust bewaart en hoe je echt met kinderen praat. John is goed in signaleren van welke kinderen niet zo sociaal vaardig zijn en hoe we daar het beste mee kunnen omgaan. In je eentje zie je ook niet altijd de fijne en kleine dingen.’ John tot slot: ‘We kijken elkaar soms aan en weten zonder woorden hoe we dingen aanpakken. Je kunt op elkaar rekenen. Dat is erg prettig.’
Welbevinden groeit
Uit onderzoek naar co-teaching (zie kader) blijkt dat het welbevinden van zowel leerlingen als leraren in een co-teaching groep groeit, omdat leerlingen meer aandacht krijgen en leraren hun verantwoordelijkheid kunnen delen. Leerlingen in een co-teaching groep presteren over het algemeen beter. Zowel Arina als John en Joleen beamen dat volop. John: ‘We zien meer dan wanneer je alleen voor de klas staat. Uiteindelijk krijgen leerlingen meer aandacht dan als je in je eentje voor de helft staat. Er is meer tijd voor kinderen die extra aandacht nodig hebben. Ik ben er ook van overtuigd dat deze manier van werken voorkomt dat het weleens escaleert.’ Arina: ‘1+1=3. Je krijgt er betere leraren van en we laten kinderen op deze manier volop profiteren van de kwaliteiten van meerdere mensen.’