Twee leerlingen van Wolfert Dalton wonnen op 24 maart de prijs voor het beste profielwerkstuk van Nederland. Dit is een jaarlijkse prijs van het Rijksmuseum en de NTR die werd uitgereikt door minister Arie Slob.
De middeleeuwen bekennen kleur, zo was de titel van het profielwerkstuk dat de vorm kreeg van een videoreportage. In dit interview een kijkje achter de schermen bij Anouk en Maria, die in hun onderhoudende documentaire een tijd tot leven weten te brengen die de meesten zich voorstellen als grijs en somber: “Ons hele beeld van de middeleeuwen is door dit werkstuk veranderd”.
Maria de Hoogh en Anouk van de Ven zijn VWO-leerlingen van Wolfert Dalton. Ze zitten middenin de tentamentijd als ze een uurtje vrijmaken voor dit interview. Nog napratend over het laatste tentamen – ‘Wat had jij bij die vraag over export? Heb jij Haïti genoemd?’ - gaan ze me voor naar een leeg lokaal. Terwijl we ons installeren leggen ze uit hoe ze bij het onderwerp van hun prijswinnende documentaire zijn gekomen. “We zijn vorig jaar in de vijfde al begonnen met het profielwerkstuk. Bij Kunst ging het aan het begin van het jaar over de middeleeuwen. Daar zit wel een werkstuk in, dachten we. De vorm van een documentaire was ook snel gekozen, want we wilden allebei na de middelbare school iets met journalistiek gaan doen. En door ons onderzoek te laten resulteren in een video konden we goed zichtbaar maken waar we het over hebben: dat het kleurgebruik in de middeleeuwen verrassend is en heel anders dan we van tevoren dachten.”
“Ons hele beeld van de middeleeuwen is door dit werkstuk veranderd”
De middeleeuwen, dat is toch een weinig ontwikkelde, donkere, primitieve tijd met veel ziekte en ellende? De leerlingen vroegen in hun omgeving naar het heersende beeld van de middeleeuwen en dit was het plaatje dat geschetst werd. Maar bij vakken als Kunst en Geschiedenis, en bij een bezoek aan het Rijksmuseum, kwam er een veel kleurrijker beeld van de Middeleeuwen naar voren. “We zijn zelf allebei best wel fan van kleuren” lacht Anouk. “Dus we vonden: hier moeten we iets mee.”
Grondig onderzoek
Het vooronderzoek ging voortvarend van start. “In dit deel van het werkstuk zit echt het meeste werk. We hebben verschillende boeken en essays gelezen, enquêtes afgenomen, tentoonstellingen bezocht en we zijn naar kastelen geweest in Duitsland en Luxemburg.” Ook benaderden de leerlingen een aantal deskundigen om te interviewen. De meeste waren enthousiast en werkten graag mee. Onder andere het Rijksmuseum, de Radboud Universiteit in Nijmegen en het Kennemer Kunstgilde zegden hun hulp toe. “Als mensen zien dat je echt geïnteresseerd bent, vinden ze het leuk om je te helpen” aldus Anouk en Maria. “We hebben uren aan materiaal geschoten waarin superenthousiaste mensen hele leuke dingen vertellen. Dit proces was dus ook wel echt een verhaal van kill your darlings, want we konden lang niet alles gebruiken.”
Het tweetal trok zelfs naar Schotland voor opnames. Anouk: “Onze hypothese was dat het heersende beeld van de middeleeuwen zich voor een groot deel in de 19e eeuw heeft gevormd. In Edingburgh is dat duidelijk zichtbaar, omdat de middeleeuwse gebouwen die er staan voor een groot deel in de 19e eeuw zijn veranderd en van een ‘neogotische saus’ voorzien.”
Goede opnames maken bleek overigens nog lang niet altijd makkelijk. Maria: “Hadden we eindelijk de tekst goed uitgesproken, ging er weer een auto door het beeld. Of mensen hadden door dat we stonden te filmen en begonnen in de camera te zwaaien.”
Beter beeld van de middeleeuwen
Het tweetal monteerde de video samen, met behulp van hun vriend Jorick Buurstra, oud-leerling van Wolfert Dalton en student aan de Willem de Kooning Academy. Van tevoren maakten ze het script en bepaalden ze de volgorde. “We hebben veel gespeeld met afwisseling” legt Anouk uit. “Het allerbelangrijkste vonden wij dat de video niet saai mocht worden. Want als je twee dingen mag noemen die saai zijn, dan zijn het wel documentaires en geschiedenis. Wij wilden laten zien dat het ook anders kan. We hebben rustmomenten ingebracht, muziek toegevoegd, tussenshots gebruikt. En verschillende mensen van verschillende leeftijden en over verschillende onderwerpen in beeld gebracht. Mensen in kostuums bijvoorbeeld, van het Kennemer Kunstgilde, maar ook iemand als Peter Raedts, hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis.” “We hebben ons vooral laten leiden door dingen die we zelf leuk en verrassend vonden” voegt Maria toe. “Onze missie was om een beter beeld van de middeleeuwen te schetsen. We wilden dat de kijker zich zou kunnen relateren aan wat wij laten zien.”
“Als je twee dingen mag noemen die saai zijn, zijn het wel documentaires en geschiedenis”
Het eindproduct mag er zijn. De videotocht langs de historische plekken en de interviews met experts die Anouk en Maria hebben vastgelegd maken duidelijk dat de middeleeuwen een kleurig festijn waren. Juryvoorzitter Ad van Liempt, die de profielwerkstukken beoordeelde, zegt: “De nieuwsgierigheid en de verbazing van Maria en Anouk werken aanstekelijk en overtuigend op de kijker. Een videoreportage is dé manier om een publiek mee te nemen op de avontuurlijke reis van een intrigerende vraag naar een overtuigend antwoord."
De prijsuitreiking kwam aan het einde van een vijfdaagse traineeship bij het Rijksmuseum. Van de honderden werkstukken die werden ingestuurd werden er tien geselecteerd voor deelname aan dit traineeprogramma. Maria: “De prijs was natuurlijk heel mooi maar niet het belangrijkste. Dat traineeship, daar deden we het voor, dat is echt supertof. Eigenlijk is niemand aan het einde nog bezig met de eerste prijs.” Anouk begint te stralen. “Maar opeens was toch het moment daar en was de uitslag bekend. Het was zó leuk. Je kunt gewoon niet stoppen met lachen. Het is zo’n mooie afsluiting van de week, je bent hoe dan ook blij voor elkaar. Iedereen gunde het ons, er was nul jaloezie of wat dan ook.”