Een oude molen verplaatsen, een kamer in een kinderziekenhuis inrichten, ideeën voor groene stroom bedenken, de koepel van moskeezaal ontwerpen. Het zijn zo een paar opdrachten waar leerlingen van het Technasium mee aan de slag gaan. Ze bedenken ideeën, maken een ontwerp én voeren het uit. Theorie en praktijk gaan hand en hand op het Libanon Lyceum.
Ze staan in de rij om toegelaten te worden. Het Technasium is zo’n succes, dat de roep om uitbreiding klinkt. Rector Erik Zevenbergen had dit in 2010, toen de school ermee startte, niet kunnen bevroeden. Toch heeft hij de tijdgeest wel goed aangevoeld. Een veelgehoorde klacht in het vervolgonderwijs is dat het studenten ontbreekt aan de nodige vaardigheden. Onderzoeken, samenwerken, presenteren, het zijn niet hun sterkste kanten. En laten dat nou net de vaardigheden zijn die leerlingen op het Technasium leren! Zo’n dertien jaar geleden namen Groningse ouders met kinderen op de middelbare school het initiatief voor dit concept. Het viel ze op dat de bètavakken met name in de onderbouw vooral theoretisch werden behandeld. Maar waar leiden die formules toe, wat gebeurt er in de praktijk en welke beroepen houden zich ermee bezig? Wat heb je nodig om architect, ingenieur, piloot of laborant te worden? Aan het eind van de onderbouw kiezen ze al een profiel, dus een goede voorbereiding daarop is zeer gewenst. Ze ontwikkelden het Technasium-concept en richtten een stichting op om geïnteresseerde scholen te ondersteunen bij de invoering.
Creativiteit stimuleren
Wat Zevenbergen er vooral zo mooi aan vindt, is dat de creativiteit van de leerlingen sterk wordt gestimuleerd. ‘Ze krijgen vanaf het eerste jaar het vak onderzoek & ontwerpen naast het gebruikelijke curriculum, waarbij ze niet alleen leren goed onderzoek te doen, maar ook ideeën te bedenken en uit te voeren. Technasium klinkt nogal technisch, waardoor het in eerste instantie veel jongens trekt, maar het is juist ook voor meisjes interessant. Die zijn vaak goed in ontwerpen en in creatieve vaardigheden. En in de praktijk blijken meisjes ook vaak beter in samenwerken en presenteren. We hebben op dit moment een derde meisjes en twee derde jongens, maar dat moet 50-50 worden.’
Het startpunt van het vak onderzoek & ontwerpen is altijd een probleem uit de praktijk. De school benadert bedrijven en overheidsinstanties om gezamenlijk opdrachten te formuleren. De leerlingen gaan ermee aan de slag, maar niet voordat ze de zaak ter plaatse hebben bekeken. ‘Ze gaan met de hele klas op pad om polshoogte te nemen, het probleem te analyseren en als het kan metingen te doen. Vervolgens werken ze in kleine groepjes aan een oplossing. Ze werken hun ideeën zelf uit, ze maken maquettes, digitale schetsen, games of zelfs voorwerpen uit de 3D-printer die we hier hebben staan. Het gehele project duurt zo’n zeven weken. De leerkracht begeleidt ze naar het eindresultaat, maar zelfstandig werken staat voorop. Dat gebeurt volgens een doordachte systematiek, stapje voor stapje. Uiteindelijk presenteren ze het eindresultaat aan de opdrachtgever. Heel vaak worden hier elementen uit gebruikt. Ik zal nooit vergeten dat een van de eerste opdrachten was hoe ze in Blijdorp het beste de haaien konden voeren. Een tweede klas had hier zo’n slimme oplossing voor bedacht dat die is overgenomen. Wat me steeds weer opvalt, is dat kinderen niet denken in beperkingen, maar in mogelijkheden. Ze hebben zulke creatieve en originele ideeën. En doordat ze de nodige vrijheid krijgen, zijn ze tot veel in staat.’
Docent als coach
De invoering van het concept heeft ook de rol van de docenten veranderd. Zevenbergen: ‘Ze zijn vooral begeleiders van het proces. Omdat dit andere vaardigheden vereist dan waar ze voor opgeleid zijn, volgen ze een pittige scholing. Ze moeten minimaal vijf modules doorlopen bij de stichting Technasium, waarvoor ze een officieel certificaat krijgen. Ze leren met name om goed te coachen. Het geeft echt een boost aan hun docentschap en ze zijn er heel enthousiast over.’ Voordat het Libanon Lyceum het predicaat Technasium kreeg, moest ze aan een aantal eisen voldoen. De opleiding van de docenten is er een van, maar ook het aanstellen van zogenoemde technatoren, die de coördinatie verzorgen en de contacten met de bedrijven onderhouden. Ook moesten speciale ruimten worden ingericht. Zevenbergen legt uit: ‘We hebben een presentatieruimte met professionele apparatuur, een ruimte om ideeën te bedenken en uit te werken en een werkplaats met machines en materialen.’ Maar ook na het behalen van het predicaat houdt de stichting Technasium een flinke vinger in de pap. Kwaliteitscontrole staat hoog in het vaandel. Elke opdracht moet eerst worden goedgekeurd en elke vier jaar vindt een audit plaats.
Meesterproef
Over de uitstroom kan Zevenbergen nog niet zoveel zeggen. De eerste groep doet nu eindexamen. ‘We weten dus nog niet waar ze naartoe gaan. Maar we willen contact onderhouden met oud-leerlingen, zodat we weten waar ze terechtkomen. We zien wel dat veel meer leerlingen dan voorheen kiezen voor de profielen natuur & gezondheid of natuur & techniek. Het vak onderzoek & ontwerpen is nu ook een officieel examenvak. Geven we in de onderbouw nog concrete opdrachten, in de bovenbouw moeten de leerlingen zelf opdrachten binnenhalen. Uiteindelijk resulteert dat in de examenklas in de meesterproef, het eindresultaat. Dit voorjaar worden de eerste meesterproeven bij ons gepresenteerd.’
Rondleiding door leerlingen
Charlie van der Steene (12) uit Rhoon en Mark van Beest (14) uit Capelle aan de IJssel zitten in de tweede klas van het Technasium en laten de verschillende ruimten zien: de presentatiezaal, de pitstop waar de docent staat, het rek met de 70 laptops, de opslag van de materialen, het atelier met de gereedschappen, de 3D-printer en de machines en de denktank met de ‘chillbanken’. Mark vertelt: ‘In de denktank start de leraar zijn les. Hij houdt een inleiding, geeft aan wanneer we klaar moeten zijn en dan pakken wij een laptop en gaan beginnen. We zijn net gestart met een energieproject op Goeree Overflakkee. Dit eiland wil in 2020 zelfvoorzienend zijn en wij bedenken ideeën hoe ze groene stroom op kunnen wekken.’ Ze werken altijd in kleine groepen. Charlie legt uit: ‘De leraar deelt de groepen in en kijkt wie waar goed in is en wat je hiervoor al hebt gedaan. Wij hebben in de eerste klas een formulier ingevuld om aan te geven wat je sterke kanten zijn. Ik kan goed presenteren en ideeën bedenken op de computer.’ Mark is handig met machines en, zoals hij zelf zegt, ideeën bedenken die niet uitvoerbaar zijn. ‘Niet iedereen op het Technasium is handig hoor, maar dat hoeft ook niet. Je kunt ook heel creatief zijn en goede ontwerpen bedenken.’
We eindigen de rondleiding in een ruimte waar grote Lego-robots staan. Een van de opdrachten die eerstejaars leerlingen krijgen, is het bouwen van een robot. Mark: ‘ We krijgen allemaal hetzelfde basispakket en moeten programmeren en bouwen. Je robot moet een aantal opdrachten uitvoeren waar je punten voor krijgt.’ Degenen die er heel goed in zijn, mogen meedoen met de Lego League. Charlie: ‘Beneden hebben we een apart lokaal waar ze zich voorbereiden op de wedstrijden. Eerst gaan ze naar de schoolfinale, dan naar de Rijnmondfinale. Als je die wint mag je naar de Benelux-finale. Onze school heeft zelfs al meegedaan aan de wereldfinale in Amerika.’
Charlie en Mark hebben het erg naar hun zin op het Technasium en willen allebei uiteindelijk wel een technisch beroep. Zo wil Charlie graag piloot worden en Mark denkt aan een studie aan de TU Delft. Volgend jaar moeten een keuze maken: doorgaan met het Technasium of toch Grieks en Latijn. Unaniem kiezen ze voor het Technasium. Mark : ‘Ik doe liever de inzichtvakken dan de leervakken.’ Charlie knikt instemmend.
Onderzoek & ontwerpen
Het vak onderzoek & ontwerpen heeft raakvlakken met natuurkunde, scheikunde, biologie, wiskunde en beeldende vorming. Leerlingen volgen het vak vier uur per week en doen in een schooljaar vier projecten. Ze krijgen ook workshops als technisch tekenen, creatief denken en presenteren. Havo- en vwo-leerlingen kunnen het vak in de eerste drie klassen als keuzevak kiezen. Voor leerlingen in de Wereldklas XL (gymnasium) is onderzoek en ontwerpen in klas 1 en 2 verplicht en in de derde kiezen ze tijdelijk tussen gymnasium (Latijn en Grieks) en Technasium, omdat ze anders dat jaar te veel vakken hebben. In de bovenbouw kunnen ze het vak kiezen bij de profielen natuur & gezondheid en natuur & techniek. Ze ronden het af met een meesterproef in het examenjaar en ontvangen een Technasium-certificaat.