Burgerschap is ontzettend belangrijk. Het gaat over wie je bent en waar je staat in de maatschappij. Maar ook over hoe je met elkaar omgaat en wat je rechten en plichten zijn. Creathlon is expert in burgerschap en ontwikkelde een lesprogramma dat heel goed aansluit bij het Speciaal Basisonderwijs. En kijkje in de les van meester Justin Wijers over de verzorgingsstaat.
‘De verzorgingsstaat. Wie weet eigenlijk wat dat is?’ Meester Justin staat bij het digibord en kijkt vragend de klas in. Er gaan een paar vingers omhoog. ‘Dat gaat over iemand verzorgen’, zegt een meisje. ‘En over de stad waar je woont’, vult een jongen achter haar aan. ‘Ja, bijna’ zegt Justin. ‘De burgers wonen in een land en dat land is een staat. En daar is iets mee aan de hand. Wat precies, dat gaan we nu in een filmpje zien. Heel goed luisteren, want het gaat over wie de verzorgingsstaat betaalt.’
Niemand in de problemen
Justin start het filmpje. ‘Nederland is een verzorgingsstaat’, vertelt een voice-over. ‘Dat betekent dat de Nederlandse overheid goed voor haar burgers zorgt. Als een vrouw een kindje verwacht, kan ze een tijdje vrij nemen om er goed voor te zorgen. En als het baby’tje geboren wordt, komt er een speciale zuster om haar te helpen. Wanneer je werkloos wordt, krijg je geld van de overheid tot je weer werk hebt. En als je te oud bent om te werken, krijg je ook geld om van te leven. En als je echt niet meer voor jezelf kunt zorgen, is er een plekje in een verzorgingshuis. Zo zorgt de staat dat niemand in de problemen komt.’
Het besef dat je zelf iets kunt veranderen
Justin Wijers is zij-instromer en momenteel aan het werk als sociaal pedagogisch hulpverlener. Als coördinator burgerschap geeft hij daarnaast lessen burgerschap aan groep 6 en 7. ‘Vorig jaar zijn we met de SBO-pilot begonnen en nu gaan we weer verder’, vertelt hij. ‘Burgerschap raakt heel veel vlakken. Onze leerlingen moeten straks zelfstandig en bewust kunnen meedraaien in de samenleving en daar ook zelf effect op kunnen hebben. Nu overkomt alles ze nog. Het besef dat je zelf actief iets in je leven kunt veranderen, is er nog niet. Natuurlijk is dat voor alle kinderen belangrijk maar juist voor deze doelgroep binnen het speciaal basisonderwijs, kun je écht iets veranderen en iets doen aan die kansengelijkheid. Meer dan met alleen taal- en rekenonderwijs.’
De inclusieve gedachte begint op school
De Burgerschapsmethode waar de leerlingen van SBO IJsselmonde mee aan het werk zijn, heet ‘Krachtbronnen’, en is bedacht door ‘softskill ontwikkelaar’ Creathlon met inhoudelijke en financiële ondersteuning van stichting BOOR. ‘Lesmateriaal ontwikkelen over burgerschap voor het reguliere basisonderwijs deden we al langer’, vertelt Creathlon directeur Anke Brokerhof. ‘Tijdens een gesprek met BOOR over burgerschap bleek dat er eigenlijk helemaal niks was voor het speciaal basisonderwijs. Wij omarmen de inclusieve gedachte en die begint op school. Als je bedenkt dat tien procent van alle basisscholen, speciaal basisonderwijs betreft, dan laat dat wel zien hoe belangrijk het is om zeker ook voor deze doelgroep iets te ontwikkelen voor burgerschap.’
Wie betaalt dat?
Een behoorlijk gat dus, waar Creathlon samen met BOOR in is gesprongen. Het lespakket ‘Krachtbronnen- verwijzend naar ‘wat ons kracht geeft’ is een combinatie van sociaal emotionele ontwikkeling, levensbeschouwing en burgerschap’, gaat Brokerhof verder. ‘Drie leerdomeinen die nauw met elkaar verweven zijn en terugkomen in thema’s als verzorgingsstaat, democratie, de deeleconomie, de zorg voor de publieke ruimte, samen veranderen en duurzaamheid.’ Ondertussen in de klas, zet meester Justin het filmpje even stop. ‘Oké jongens’, zegt hij, ‘wat denken jullie? Wie betaalt dat allemaal als iemand ziek is en niet kan werken? Of als de vrouw uit het filmpje hulp voor haar baby nodig heeft? ’ Er gaan behoorlijk wat vingers omhoog. ‘De gemeente’, zegt een meisje achterin. ‘Mijn vader’, roept een jongen naast haar. Iedereen lacht. ‘Nou, zo gek is dat niet hoor’, zegt meester Justin. ‘Wij allemaal?’, antwoordt een jongen voor in de klas. En zo is het.
De juffen en meesters van later
Ineke Struijk staat zelf voor de klas in Rotterdam, is coördinator burgerschap en levensbeschouwing en doet onderzoek naar burgerschap. ‘In het verleden had ik behoorlijk moeilijke klassen waarin leerlingen echt dingen zeiden als: donder op naar je eigen land’. Hoe moet je nou in zo’n klimaat taal- en rekenles geven? Het toont aan hoe belangrijk een vak als burgerschap is.’ Als Projectmedewerker ontwikkeling en begeleiding Primair Onderwijs bij Creathlon helpt Struijk tegenwoordig mee met het ontwikkelen van lesmateriaal voor Krachtbronnen. ‘De kinderen van nu zijn de dokters, juffen en meesters en loodgieters van later. School is een oefenplaats en ieder kind heeft het recht op het ontwikkelen van een eigen identiteit en levensbeschouwing en op deelname als burger aan de samenleving. Maar daar moeten we ze wel in helpen. Als jij je eigen mening kunt vormen en stevig in je schoenen staat, kun je je makkelijker verhouden tot iemand die totaal anders is dan jij. Tegelijkertijd kun je ook veel beter deelnemen in de samenleving als je weet wie je zelf bent, dat je er mag zijn en dat je erbij hoort. Als je dan ook nog eens leert over de ander en actief contact kunt maken dan vermindert dat je vooroordelen. Dat alles bij elkaar, is precies wat Krachtbronnen doet.’
Lieve oma
Over het verzorgingstehuis lopen de gemoederen wat hoger op. Als de meester het filmpje weer start, gaat het over een oma, die niet langer zelfstandig kan wonen. Aan de hand van stellingen gaan haar dochter en kleinkinderen in op belangrijke vragen. De kleindochter vindt dat oma echt niet bij hun in huis kan wonen. ‘Het huis is veel te klein en ik zit er niet op te wachten dat oma de hele dag overal bovenop zit en overal wat van vindt.’ Haar broertje is het helemaal niet met haar eens. Hij vindt het zielig voor oma en zou het juist gezellig vinden als ze bij hun intrekt. Hun moeder zit er zo’n beetje tussenin. Ze zou graag wat willen terugdoen voor haar moeder die al die jaren voor haar zorgde maar haar in huis nemen vindt ze wel ingewikkeld. In de groep overheerst verontwaardiging. ‘Dat is toch ontzettend gemeen? Die kleindochter is echt slecht. Je kan die oma toch niet in een tehuis stoppen?’ Daar zijn ze het roerend over eens.